اظهارنامه مالیاتی زبان مشترک میان مودیان (اشخاص حقیقی و حقوقی) و سازمان امور مالیاتی و بستری شفاف برای ارائه اطلاعات درآمدی و محاسبه مالیات متعلقه است.
تعریف اظهارنامه مالیاتی : اظهارنامه مالیاتی فرمی است که مودیان موظفند در آن، اطلاعات مربوط به درآمد، هزینه‌ها، معاملات و سایر فعالیت‌های اقتصادی خود را در یک دوره مالی مشخص (معمولاً سالانه) به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این اطلاعات مبنای محاسبه مالیات پرداختی مودی قرار می‌گیرد و به منظور شفاف‌سازی و نظارت بر فرآیند اخذ مالیات، از اهمیتی اساسی برخوردار است، در واقع اداره مالیات بنا را بر صداقت گذاشته و روش خود اظهاری مالیاتی را تحت قالب اظهانامه مالیاتی از مودیان اخذ می کند و بر همان اساس برگ تشخیص مالیاتی را صادر می کند.
(برگ تشخیص مالیاتی، در واقع سندی رسمی است که سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه مالیاتی مودی، صادر می‌کند و در آن مبلغ مالیات قطعی و قابل پرداخت به همراه سایر اطلاعات مربوط به مالیات را به اطلاع مودی می‌رساند.)
حال اگر اظهارنامه شما به دلایلی که در همین نوشتار بررسی می کنیم، مورد تایید اداره امور مالیات قرار نگرفت، مالیات شما علی الراس تعیین می گردد.
(مالیات علی الراس چیست؟ هرگاه ممیز مالیاتی، به دلیل عدم ارائه مدارک صحیح یا کافی و یا دلایل خاص دیگر، از طریق خود اظهاریِ مودی به عدد قطعی مالیات نرسد، به جای اتکاء به اسناد و مدارک ارائه شده توسط مودی، رأساً و با استفاده از قرائن و شواهد، میزان درآمد و به تبع آن، مالیات متعلقه را تعیین می‌کند که به آن مالیات علی الراس گفته می شود.) برای آشنایی کامل با اصطلاحات مالیاتی، مقاله لینک شده را بخوانید.
چرا اظهارنامه اهمیت دارد؟
به عنوان یک شهروند، هر فرد حق دارد که سهم خود را در تامین هزینه‌های عمومی کشور ایفا کند. ارائه اظهارنامه مالیاتی، تکلیفی قانونی است. عدم انجام این تکلیف، تخطی از قانون محسوب شده و می‌تواند عواقب ناخوشایندی مانند جریمه و پیگرد قانونی برای فرد یا نهاد مربوطه به دنبال داشته باشد.
گفتیم که اطلاعات درج شده در اظهارنامه مالیاتی، مبنای محاسبه میزان مالیات پرداختی توسط هر فرد یا نهاد قرار می‌گیرد. ارائه صحیح و دقیق این اطلاعات، از بروز هرگونه اجحاف در تعیین مالیات و تضییع حقوق مودیان جلوگیری می‌کند.
اگر شما با ارائه اظهارنامه صحیح، به اداره مالیات بطور دقیق هزینه ها و درآمد های خود را اعلام کنید، مالیات عادلانه برای شما در نظر گرفته می شود.
در هنگام تکمیل اظهارنامه، عملیات حسابداری و مالیاتی برای خودتان هم شفاف می شود و با شناخت وضعیت مالی خود می توانید وضعیت کاری تان را بهبود بخشید و تصمیمات بهتری بگیرید تا سرمایه شما هم هدر نرود.
اخیراً ارائه اظهارنامه مالیاتی، لازمه‌ی دسترسی به خدمات و تسهیلات مختلف از جمله دریافت وام بانکی، مجوز فعالیت اقتصادی، شرکت در مزایده‌ها و مناقصات و ... است.
شما با انجام دقیق این عملیات، به عنوان یک شهروند مسئول، در رونق و آبادانی کشور خود سهیم خواهید بود.
(مفهوم "فعالیت اقتصادی" در قانون مالیات‌های مستقیم، بسیار گسترده بوده و شامل طیف وسیعی از فعالیت‌ها مانند کشاورزی، صنعت، معدن، تجارت، خدمات، حمل و نقل، املاک و مستغلات و ... می‌شود.)
برای مثال، ممکن است فردی در خارج از کشور زندگی کند، اما صاحب ملکی در ایران باشد و از اجاره آن درآمد کسب کند. در این صورت، این فرد مشمول پرداخت مالیات بر درآمد اجاره در ایران خواهد بود.
1. اظهارنامه اشخاص حقیقی: برای صاحبان مشاغل، کارمندان، بازنشستگان، و سایر اشخاص حقیقی که موظف به پرداخت مالیات بر درآمد هستند. شاید فکر کنید که کارمندان که اظهارنامه ارائه نمیدهند اما این اظهارنامه ها را سازمان ها و شرکت ها بصورت یکجا و از طریق دستگاه های دولتی و یا شرکت ها دریافت می کنند.
2. اظهارنامه اشخاص حقوقی: برای شرکت‌ها، سازمان‌ها، مؤسسات و سایر اشخاص حقوقی که موظف به پرداخت مالیات بر درآمد هستند.
3. اظهارنامه اجاره املاک: برای صاحبان املاک و مستغلاتی که املاک خود را به اشخاص دیگر اجاره می‌دهند و از این طریق درآمد کسب می‌کنند.
4. اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل خودرو: برای صاحبان خودروهای مسافربری، باربری و ... که از طریق فعالیت با این خودروها درآمد کسب می‌کنند.
5. اظهارنامه مالیات بر ارث: برای وراثی که در اثر فوت صاحب‌المال، اموال و دارایی به آنها منتقل شده است.
6. اظهارنامه ارزش افزوده: برای صاحبان کسب و کارهایی که مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده هستند.
دسته‌بندی اشخاص حقیقی مشمول اظهارنامه مالیاتی بر اساس حجم کسب‌وکار و میزان درآمد آنها انجام می شود، مسلما هرچه درآمد بالاتر نرخ مالیات هم بیشتر :
گروه اول: صاحبان کسب‌وکارهای بزرگ با درآمد بالا؛ این گروه، شامل اشخاصی می‌شود که در دو سال گذشته یا در آخرین سال مالی، حداقل 55 میلیارد ریال درآمد داشته‌اند و باید پرونده مالیاتی تشکیل دهند.
مصادیق:
گروه دوم: صاحبان کسب‌وکارهای متوسط با درآمد متوسط؛ شامل اشخاصی می‌شود که در دو سال گذشته یا در آخرین سال مالی، بین 18 تا 55 میلیارد ریال درآمد داشته‌اند و در گروه اول هم قرار نمی‌گیرند.
گروه سوم: صاحبان کسب‌وکارهای کوچک هستند که درآمدهای کمتری هم دارند ؛ اشخاصی که در دو سال گذشته یا در آخرین سال مالی، کمتر از 18 میلیارد ریال درآمد داشته‌اند در این دسته قرار دارند.
طبق بخشنامه سازمان امور مالیاتی کشور، مهلت ارائه اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی و حقوقی در سال 1403 تا 15 مرداد 1403 برای اشخاص حقیقی و تا 31 تیر 1403 برای اشخاص حقوقی است.
مراحل کلی ثبت نام و تکمیل اظهارنامه:
برای شروع، به آدرس https://tax.gov.ir/Pages/HomePage مراجعه کنید. در صفحه اصلی سامانه، بر روی گزینه "ورود به سامانه" کلیک کنید. در صفحه ورود، کد ملی و رمز عبور خود را وارد کرده و بر روی "ورود" کلیک کنید. (واضح است که قبل از انجام عملیات باید در سامانه ثبت نام کرده باشید. )
برای تکمیل اظهارنامه، ابتدا باید کد رهگیری دریافت کنید؛ بنابراین در پیشخوان خدمات الکترونیکی، بر روی گزینه "درخواست کد رهگیری" کلیک کنید، حالا دوره مالی مورد نظر (سال) را انتخاب کرده و بر روی "ثبت درخواست" کلیک کنید.
پس از بررسی و تأیید درخواست شما، کد رهگیری به شما ابلاغ خواهد شد.
در این مرحله باید اظهارنامه را دریافت و تکمیل کنید ؛ در پیشخوان خدمات الکترونیکی، بر روی گزینه "تکمیل اظهارنامه" کلیک کنید. دوره مالی مورد نظر و کد رهگیری را وارد کرده و بر روی "ورود به فرم" کلیک کنید. در فرم‌های مربوطه، اطلاعات مالی خود را به طور کامل و صحیح وارد کنید. پس از تکمیل اطلاعات، بر روی "ذخیره پیش‌نویس" کلیک کنید.
پس از اطمینان از صحت اطلاعات وارد شده، در پیشخوان خدمات الکترونیکی، بر روی گزینه "ارسال اظهارنامه" کلیک کنید. دوره مالی مورد نظر و کد رهگیری را وارد کرده و بر روی "ارسال" کلیک کنید. پس از ارسال موفق، پیام تأیید ارسال به شما نمایش داده خواهد شد.
سوال مهم : آیا امکان ویرایش اظهارنامه پس از ارسال وجود دارد؟
پس از ارسال اظهارنامه، امکان ویرایش اطلاعات تا زمان مسدود شدن سامانه توسط شما وجود دارد. سامانه در زمان مقرر تعیین شده مسدود می شود که همان پایان تیرماه است اما شما از زمانی که اظهارنامه را ارسال می کنید، به مدت یک ماه فرصت دارید آن را ویرایش کنید به شرط اینکه یک ماه شما از پایان تیرماه گذر نکند و سامانه مسدود نشود.
برای مشاهده سوابق و جزئیات اظهارنامه‌های ارسالی، می‌توانید به بخش "تاریخچه اظهارنامه" در پیشخوان خدمات الکترونیکی مراجعه کنید.
مدارکی که هنگام تکمیل اظهارنامه مالیاتی لازم دارید را اینجا می بینید :
اگر شخصی حقیقی هستید، مدارک هویتی مانند کارت ملی و شناسنامه، مدارک مربوط به درآمد مانند فیش های حقوقی، سود سپرده، سود سهام، هدایا و ...)، مدارک مربوط به فعالیت‌های اقتصادی (مانند جواز کسب، پروانه بهره‌برداری، قراردادها و ...)همچنین تمام مدارک مربوط به هزینه‌ها، فاکتورها و صورتحساب‌های خرید، رسیدهای مربوط به هزینه‌ها (مانند اجاره، بیمه، مالیات، حقوق کارکنان و ...)
در صورت وجود وکیل، وکالت‌نامه و مدارک مربوطه، در صورت وجود اشخاص ثالث، مدارک مربوط به آنها و در نهایت، اسناد و مدارک مربوط به معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی (در صورت وجود)
مدارک لازم برای اشخاص حقوقی، مدارک هویتی مانند آگهی تأسیس، آگهی تغییرات (در صورت وجود)، روزنامه رسمی مربوط به تأسیس و تغییرات، دفاتر قانونی و صورت معاملات فصلی، اسناد و مدارک مربوط به مالیات بر ارزش افزوده پرداختی و دریافتی و تمام اسنادی که در بخش قبل نام بردیم.
طبق ماده 92 قانون مالیات‌های مستقیم، اشخاص حقوقی که اظهارنامه خود را به موقع ارسال نکنند، مشمول جریمه‌ای معادل 30 درصد مالیات معوق خواهند شد. برای اشخاص حقیقی، جریمه عدم ارسال اظهارنامه 10 درصد مالیات آنها خواهد بود.
این جریمه‌ها غیرقابل بخشش هستند و مودی موظف به پرداخت آنها خواهد بود.
از طرفی، اگر اظهارنامه ارسال نکنید با مشکل عدم امکان صدور گواهی‌های مختلف مانند گواهی مالیاتی، گواهی ارزش افزوده و ...، عدم امکان اخذ وام و تسهیلات از بانک‌ها و موسسات مالی، عدم امکان فعالیت اقتصادی، احتمال برخورد قانونی و پیگرد قضایی از سوی سازمان امور مالیاتی، ایجاد سابقه سوء پیشینه مالیاتی و در نهایت مشکلات در انجام امور اداری و اخذ مجوزها را خواهید داشت.
اما اگر بتوانید ثابت کنید که در فورس ماژور بوده اید مثلا سیل یا زلزله رخ داده بوده و یا تمکن مالی برای ارسال اظهارنامه را نداشتید و یا بتوانید ثابت کنید که در زمان ارسال اظهارنامه اشتباهی رخ داده است، از پرداخت جریمه معاف می شوید!
بنابراین اکیدا توصیه می کنیم که اظهارنامه مالیاتی را با دقت و وسواس تکمیل کرده و همراه با مدارک رسمی و صحیح و البته به موقع ارسال کنید. توصیه می کنیم در تمام طول سال ، تمام مستندات هزینه ها و درآمد ها و سایر مستندات مهم را بصورت منظم و دقیق جمع آوری و بایگانی کنید تا بتوانید از آنها برای اثبات درآمدها و هزینه‌های خود استفاده کنید و در نهایت، در صورت عدم تسلط به قوانین و مقررات مالیاتی، از یک کارشناس یا متخصص مالیاتی واجد شرایط کمک بگیرید.
به عنوان توصیه آخر، حتماً پس از ارسال اظهارنامه، پیگیری کنید که سازماسن امور مالیاتی مدارک شما را دریافت کرده و پذیرش نموده است.
