در ایران افراد مالیات های متنوعی پرداخت می کنند، افراد بسته به وضعیت مالی، شغلی و اقتصادی، میزان و نوع مالیات متفاوتی خواهند داشت. از مالیات بر درآمد گرفته تا مالیات بر ارزش افزوده و یا مالیات هایی که هنگام خرید و فروش اخذ می شود، هر کس به نوعی سهمی از درآمد یا سود فعالیت و خرید و فروش های خود را به دولت ایران پرداخت می کند تا سهمی در آبادانی کشور داشته باشد.
کارمندان دولت در ایران مالیاتی پرداخت می کنند که میزان و نوع آن با کسبه بازار متفاوت است؛ همین تفاوت هاست که گاهی منجر به ایجاد نارضایتی مالیاتی می شود.
در این مقاله، به بررسی دقیق میزان و انواع مالیات در ایران، می‌پردازیم و اطلاعات جامع و به‌روز را در اختیار شما قرار می‌دهیم و سعی داریم شما را با اصطلاحات مالیاتی رایج در ایران هم آشنا کنیم تا آگاهی شما از مسایل مالیاتی را افزایش دهیم.
دو نوع مالیات در ایران از افراد اخذ می شود؛ مالیات های مستقیم و غیر مستقیم.
مالیات های مستقیم شامل : مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی و شرکت ها ، مالیات بر املاک و مستغلات ، مالیات بر ارث و مالیات تمبر است.
مالیات های غیر مستقیم هم شامل مالیات بر ارزش افزوده، عوارض کمرگی و مالیات بر فروش کالاهای خاص است.
حال بسته به نوع شغل، شیوه زندگی و فعالیت شما ، انواع مالیات در ایران شامل شما خواهد بود، در ادامه شرحی از هر نوع مالیات را بخوانید.
اولین مالیات در ایرانی که فرد در سال پرداخت می کند، مالیات بر درآمد است که مخصوص حقوق بگیران و یا مربوط به مشاغل آزاد است.
این مالیات در ایران برای کارمندان حقوق بگیر ، بصورت پلکانی محاسبه می شود یعنی هرچقدر یک ایرانی بیشتر حقوق بگیرد مالیات وی افزایش خواهد داشت.
به عنوان مثال، برای درآمدهای پایین‌تر از 3 میلیون تومان در ماه معافیت وجود دارد و برای درآمدهای بالاتر از این مقدار، نرخ‌ها از 10% تا 35% متغیر است ؛ این مالیات به صورت ماهیانه از حقوق کارمندان کسر شده و توسط کارفرما به سازمان امور مالیاتی پرداخت می‌شود.
برای محاسبه مالیات بر درآمد حقوق و دستمزد، ابتدا باید میزان درآمد سالانه را مشخص کرد. سپس این مبلغ از حدود معافیت کسر می‌شود. مابقی درآمد مشمول مالیات شده و طبق جدول نرخ‌های مالیاتی محاسبه می‌شود.
| پله | مبلغ (تومان) در امد در سال | نرخ (%) |
| 1 | تا 54,000,000 | 0 |
| 2 | 54,000,001 تا 108,000,000 | 10 |
| 3 | 108,000,001 تا 216,000,000 | 15 |
| 4 | 216,000,001 تا 324,000,000 | 20 |
| 5 | 324,000,001 تا 432,000,000 | 25 |
| 6 | 432,000,001 تا 540,000,000 | 30 |
| 7 | بیش از 540,000,000 | 35 |
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی برای مشاغل آزاد بر اساس اظهارنامه مالیاتی و درآمد سالیانه آنها محاسبه می‌شود و از انواع مالیات در ایران است. صاحبان مشاغل آزاد موظف هستند که در هر سال، اظهارنامه مالیاتی خود را تکمیل و به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. در این اظهارنامه، باید تمامی درآمدها و هزینه‌های مرتبط با شغل خود را به تفصیل ذکر کنند.
سازمان امور مالیاتی پس از بررسی اظهارنامه، میزان سود و مالیات قابل پرداخت را محاسبه و به مودی ابلاغ می‌کند.
نرخ مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی برای مشاغل آزاد، بین 15% تا 25% از درآمد سالیانه متغیر است. این نرخ، با توجه به نوع شغل و میزان درآمد تعیین می‌شود. به طور کلی، نرخ مالیات برای مشاغلی که سودآوری بیشتری دارند، بالاتر است.
| نوع شغل | نرخ تقریبی مالیات |
| مشاغل خدماتی | % تا 20% |
| مشاغل تولیدی | % تا 22% |
| مشاغل بازرگانی | % تا 25% |
مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی برای مشاغل آزاد باید در دو موعد پرداخت شود:
این مالیات در ایران مخصوص کسانی است که می خواهند ملکی را خرید و فروش کنند و یا اجاره دهند، هنگام فروش یا انتقال مالکیت املاک، مالیاتی معادل 5% از ارزش معاملاتی ملک باید پرداخت شود. این پنج درصد به نوع کاربری، متراژ، و محل قرارگیری ملک ربطی ندارد و برای تمام املاک ثابت است. قبل از انجام معامله این مالیات به صورت الکترونیکی از طریق سامانه پرداخت مالیات و عوارض نقل و انتقال املاک و مستغلات سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می شود.
همچنین مالکانی که املاک خود را اجاره می‌دهند باید مالیاتی معادل 10% از درآمد اجاره را پرداخت کنند.
ارزش معاملاتی ملک یعنی چه؟ اداره کل امور مالیاتی معمولاً قیمتی برای هر ملک تعیین می کند که در بیشتر مواقع بسیار کمتر از قیمت واقعی ملک است، و ارزش معاملاتی ملک نام دارد و مالیات را بر اساس همین مبلغ تعیین می کند.
واحدهای مسکونی با زیربنای کمتر از 50 متر مربع: از پرداخت مالیات بر اجاره معاف هستند. واحدهای مسکونی که به جانبازان و معلولان بالای 70 سال و همچنین ایتام و افراد تحت سرپرستی بهزیستی اجاره داده می شوند ، از 50 درصد تخفیف در مالیات بر اجاره برخوردارند.
نرخ مالیات در ایران برای نقل و انتقال املاک تجاری بر اساس نوع کاربری ملک این گونه است:
نحوه پرداخت، مشابه املاک مسکونی، مالیات نقل و انتقال املاک تجاری نیز باید قبل از انجام معامله به صورت الکترونیکی پرداخت شود.
نرخ مالیات بر اجاره املاک تجاری 25 درصد از کل اجاره دریافتی در طول یک سال است.
از انواع مالیات در ایران، مالیات بر ارث است؛ مالیات بر ارث یکی از انواع مالیات در ایران است که از اموال و دارایی هایی که پس از فوت یک شخص به وراث او منتقل می شود اخذ می شود.
افرادی که طبق قانون، از متوفی ارث می برند، موظف به پرداخت مالیات بر ارث هستند.
به طور کلی، نرخ مالیات بر ارث برای وراث طبقه اول حداقل 3% ، برای وراث طبقه دوم حدقل 6% و برای وراث طبقه سوم حداقل 35% ارزش ماترک متغیر است.
انواع مالیات در ایران را بررسی می کنیم ؛ مالیات بر ارزش افزوده (VAT) در ایران نوعی مالیات غیرمستقیم است که به مصرف نهایی کالاها و خدمات تعلق می‌گیرد. این مالیات در مراحل مختلف زنجیره تولید و عرضه، از تولید تا مصرف نهایی، بر ارزش افزوده ایجاد شده در هر مرحله اعمال می‌شود.
نرخ فعلی VAT در ایران 9 درصد بود که هم اکنون به ده درصد افزایش یافته است.
چه کالاها و خدماتی مشمول VAT هستند؟
تقریباً تمام کالاها، به جز موارد معاف شده، مشمول VAT هستند. این شامل کالاهای مصرفی، مانند مواد غذایی، پوشاک، لوازم خانگی، و همچنین کالاهای سرمایه ای، مانند ماشین آلات و تجهیزات، می شود.
همچنین طیف گسترده ای از خدمات، از جمله خدمات حمل و نقل، خدمات رستوران، خدمات هتلداری، خدمات آموزشی، و خدمات مالی، مشمول VAT هستند.
چه کالاها و خدماتی معاف از VAT هستند؟
نحوه محاسبه VAT:
ارزش افزوده، تفاوت بین قیمت فروش یک کالا یا خدمت و قیمت خرید مواد اولیه و سایر نهاده های مورد استفاده در تولید آن است. VAT به صورت درصدی از ارزش افزوده در هر مرحله از زنجیره تولید و عرضه محاسبه می شود.
VAT یکی از مهمترین منابع درآمدی دولت ایران است. این مالیات همچنین به عنوان ابزاری برای کنترل تورم و توزیع عادلانه ثروت استفاده می شود.
خودروهای تولید داخل،: 1 درصد از ارزش مبنای خودرو در سال تولید
خودروهای وارداتی، 2 درصد از ارزش گمرکی خودرو
در قانونی مالیات در ایران، ارزش مبنای خودرو در این قانون به شرح زیر تعریف شده است:
ارزش گمرکی خودرو نیز شامل قیمت اصلی خودرو به اضافه حقوق گمرکی و سایر عوارض مربوط به واردات آن می باشد.
ارزش مبنای خودرو تا 6 سال پس از سال تولید، به صورت سالانه 10 درصد کاهش می یابد.
برای خودرو های داخلی پس از 6 سال، مالیات به 40 درصد از ارزش مبنای خودرو در سال تولید تقلیل می یابد. برای خودروهای وارداتی پس از 6 سال، مالیات به 40 درصد از ارزش گمرکی خودرو در زمان ترخیص از گمرک تقلیل می یابد.
در خصوص خرید و فروش خودرو هم خریدار و فروشنده هر کدام به ترتیب 4 درصد و 1 درصد از ارزش معاملاتی خودرو را به عنوان مالیات نقل و انتقال پرداخت می کنند. این پرداخت باید قبل از انجام معامله به صورت غیرحضوری از طریق سامانه الکترونیکی پرداخت مالیات خودرو سازمان امور مالیاتی کشور انجام شود.
مالیات بر فروش سهام و اوراق بهادار، در صورت کسب سود از فروش سهام و اوراق بهادار، مالیاتی معادل 0.5% از ارزش فروش باید پرداخت شود.
مالیات بر سود حاصل از فروش املاک تجاری، این مالیات بسته به میزان سود و ارزش ملک متغیر است و می‌تواند بین 15% تا 25% از سود فروش باشد.
عوارض گمرکی به هزینه‌هایی گفته می‌شود که هنگام ورود یا صدور کالا از مرزهای یک کشور از صاحب کالا یا واردکننده و صادرکننده اخذ می‌شود. این عوارض توسط سازمان گمرک هر کشور به منظور تنظیم تجارت خارجی، حمایت از تولید داخلی و تامین منابع درآمدی دولت وضع و وصول می‌شود.
نرخ عوارض گمرکی برای کالاهای مختلف متفاوت است و بر اساس نوع کالا، کشور مبدا یا مقصد، و سایر عوامل تعیین می‌شود. محاسبه عوارض گمرکی بر اساس ارزش یا وزن کالا و نرخ عوارض گمرکی تعیین شده برای آن کالا انجام می‌شود.
مسئولیت پرداخت عوارض گمرکی بر عهده صاحب کالا یا واردکننده و صادرکننده است. پرداخت عوارض گمرکی معمولاً در زمان ترخیص کالا از گمرک انجام می‌شود. روش‌های مختلفی برای پرداخت عوارض گمرکی وجود دارد، مانند نقدی، چک، حواله بانکی و ...
در برخی موارد، کالاها از پرداخت عوارض گمرکی معاف هستند یا نرخ عوارض گمرکی آنها کاهش می‌یابد. معافیت‌ها یا کاهش عوارض گمرکی معمولاً برای حمایت از صادرات، واردات مواد اولیه یا کالاهای ضروری، و تشویق سرمایه‌گذاری خارجی اعمال می‌شود.
مالیات بر مصرف سیگار و نوشیدنی‌های الکلی که این مالیات‌ها به صورت درصدی از قیمت فروش این کالاها اعمال می‌شود و بسته به نوع کالا متفاوت است.
در ایران، نرخ مالیات بر مصرف خاص اینگونه است:
پرداخت مالیات بر مصرف خاص بر عهده تولیدکنندگان، واردکنندگان، توزیع‌کنندگان و عرضه‌کنندگان کالاها و خدمات مشمول مالیات است. این مالیات معمولاً در زمان تولید، واردات، توزیع یا عرضه کالا یا خدمت به خریدار نهایی پرداخت می‌شود.
خریدار نهایی نیز به طور غیرمستقیم این مالیات را در قالب قیمت بالاتر کالا یا خدمت پرداخت می‌کند.
انواع مالیات در ایران که یک فرد در سال پرداخت می کند را بررسی کردیم، قطعاً یک شخص تمام این مالیات ها را پرداخت نخواهد کرد و بسته به شرایط و نوع کار و فعالیتش مشمول تنها برخی از انواع مالیات ها خواهد بود.
در حرکت از سال 1401 به 1402 شاهد جهش چشمگیر 55 درصدی در مالیات‌های وصولی بودیم که این روند در سال بعد هم تکرار 50 درصدی داشت و هم اکنون نرخ اخذ مالیات در ایران با سالهای قبل قابل قیاس نیست اما چرا؟ حتما می دانید که بعد از فروش منابع سوخت فسیلی، مالیات یکی از مهمترین منابع تامین بودجه دولت است که اتفاقا نرخ تحقق ان هم بسیار بالاست، اخرین اماری که درخصوص مالیات های محقق شده و نقد شده برای دولت وجود دارد 94 درصد است که عدد بسیار مطلوبی برای دولت است. یعنی از کل مالیات در نظر گرفته شده 94 درصد آن برای دولت محقق شده که می تواند از آن برای هزینه های خود بهره ببرد.
نظرات ضد و نقیضی درباره افزایش مالیات وجود دارد؛ مخالفان می گویند: از آنجا که عمده بار مالیات بر دوش حقوق بگیران است، تبعات منفی آن بر معیشت و قدرت خرید مردم جای نگرانی دارد. همچنین آن ها معتقدند که حتی افزایش پلکانی مالیات هم مانع رشد و توسعه تولید می شود و فعالیت های اقتصادی را از رشد و توسعه باز می دارد و هر روزه کارگاه ها و کارخانجات تولیدی بیشتری را با تعطیلی مواجه می کند که این خود بدترین آسیب اجتماعی است چراکه بیکاری را در جامعه گسترش می دهد.
موافقان افزایش مالیات اما چه می گویند؟ آنها عقیده دارند که افزایش درآمدهای مالیاتی برای تامین منابع بودجه و توسعه و عمران کشور ضروری است.
دلایل اصلی دولت برای افزایش مالیات چیست؟ با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات قیمت نفت، درآمدهای نفتی ایران کاهش یافته است. دولت برای جبران این کاهش درآمدها، به افزایش مالیات‌ها به عنوان منبع جدیدی برای تأمین بودجه روی آورده است.
نیاز به منابع مالی برای اجرای پروژه‌های توسعه‌ای و زیرساختی، دولت را به سمت افزایش مالیات‌ها سوق داده است. با توجه به محدودیت‌های بودجه‌ای، مالیات به عنوان یکی از منابع اصلی تأمین مالی این پروژه‌ها محسوب می‌شود.
دولت تلاش‌های زیادی برای کاهش فرار مالیاتی و افزایش شفافیت مالی انجام داده است. با افزایش نظارت و قوانین سخت‌گیرانه‌تر، بسیاری از مشاغل و کسب‌وکارها مجبور به پرداخت مالیات‌های بیشتری شده‌اند.
افزایش نرخ تورم باعث شده است که ارزش پول کاهش یابد و هزینه‌های دولت برای ارائه خدمات عمومی افزایش یابد. در نتیجه، دولت مجبور شده است تا مالیات‌ها را افزایش دهد تا بتواند هزینه‌های خود را پوشش دهد.
افزایش مالیات‌ها به عنوان ابزاری برای تنظیم اقتصاد و کاهش نابرابری‌های اقتصادی استفاده می‌شود. دولت با افزایش مالیات‌ها سعی در توزیع عادلانه‌تر ثروت و کاهش فاصله طبقاتی دارد.
افزایش هزینه‌های دولتی ناشی از افزایش حقوق و دستمزدها، هزینه‌های بهداشتی و آموزشی، و سایر هزینه‌های عمومی، نیاز به درآمدهای بیشتر را افزایش داده است. در نتیجه، دولت مجبور به افزایش مالیات‌ها شده است.
دولت اصلاحات ساختاری در سیستم مالیاتی انجام داده است که منجر به افزایش نرخ‌ها و تغییر در نحوه محاسبه مالیات‌ها شده است. این اصلاحات با هدف افزایش کارآمدی و عدالت در سیستم مالیاتی صورت گرفته است.
تحریم‌های بین‌المللی فشارهای زیادی بر اقتصاد و مالیات در ایران وارد کرده است و دولت برای مقابله با این فشارها، به افزایش مالیات‌ها به عنوان یک راهکار مالی روی آورده است.
